MAÇONNELOGIE 26                Vrijmetselarij 2015 nr 2

LICHT EN DUISTERNIS

In de maçonnieke lichtsymboliek gaat het duidelijk niet om licht als elektromagnetische straling in het frequentiebereik dat waarneembaar is voor het menselijk oog. Het gaat hier niet om zon-, lamp- of kaarslicht, maar om Licht dat symbool staat voor … vult u dat zelf maar in alle maçonnieke vrijheid in. 

In het bijbels scheppingsverhaal schept god eerst hemel en aarde. De aarde is woest en leeg en er heerst duisternis én er is water, want daar zweeft Gods geest over. Dan roept God licht op, dat hij dag noemt en dat hij laat schijnen in de reeds bestaande duisternis, die hij nacht noemt. De eerste dag. Dat licht is geen natuurlijk licht, het onderscheid tussen dag en nacht niet het natuurlijk gevolg van een ‘ondergaande’ zon en ‘opkomende’ maan en de eerste dag geen tijdrekening, want pas een paar ‘dagen’ later maakt god ‘de twee grote lichten’ aan het hemelgewelf om de fysieke dag te scheiden van de fysieke nacht, om de seizoenen, dagen en jaren aan te geven en als lampen te dienen die licht te geven op de aarde; het grootste om over de dag te regeren, het kleinere om over de nacht te regeren.

Niet alleen in de bijbel lopen symbolisch en natuurlijk licht parallel. Ook in onze ritualen bewandelen symbolisch en zonnelicht dezelfde weg. Het komt op in het oosten en gaat onder in het westen en schijnt ook als het duister is.

Natuurlijk licht heeft altijd een bron nodig, komt altijd ergens vandaan, is tijdelijk. Natuurlijke duisternis niet, is overal en altijd waar geen licht is. Dat licht is actief, het verlicht, maakt zichtbaar. Die duisternis is passief, schijnt niet, Geldt dat ook voor de symbolen Licht en Duisternis? Dat hangt af van hoe u die symbolen invult. Is Licht goddelijk, wat is Duisternis dan? Staat Licht voor de weg die mens moet gaan, waar leidt Duisternis dan heen? Is Licht de rede – dat is dan pas sinds de Verlichting! – is Duisternis dan het ongegronde geloof?  

De drie Kleine Lichten worden ontstoken en gedoofd. Hoe zit dat met de drie grote Lichten? Een antwoord daarop is allesbehalve simpel, want “zoals de zon de dag en de maan de nacht verlicht en regeert, zo verlicht en regeert de Meester de loge” is nog een echo uit de tijd dat Zon, Maan en Meester golden als de drie grote lichten, voordat ze in de negentiende eeuw plaats maakten voor Bijbel, Passer en Winkelhaak. Ook symbolisch Licht blijkt tijdelijk!

Nawoord, geschreven op 19 november 2019:

In 2015 had de maçonnoloog nog niet het minste vermoeden dat de Werkgroep voor de rituaal-revisie in haar concept-ritualen zouden voorstellen Zon, Maan en Meester weer de titel van de Drie Grote Lichten te gunnen. Nu maar hopen dat er geen vrijmetselaren struikelen over de Bijbelse oorsprong van die Grote Lichten en dat iedereen begrijpt dat al in de Bijbel duidelijk is dat het Licht van de Meester ander licht is dan dat van de Zon en Maan.